Kojarzycie te dziesiątki sytuacji, w których same mówiłyście lub słyszałyście – gdyby nie to, że wyszłam na tę imprezę, nigdy byśmy się nie poznali. Gdyby nie to, że wróciła do domu po słuchawki, mogłaby zginąć w wypadku. Gdyby nie to, że pomyliliśmy trasę, nigdy nie zobaczylibyśmy tego cudownego widoku. Gdyby nie to, że….. Właśnie. Trochę sporo tych przypadków, prawda? Niektórzy uważają, że nie ma przypadków – są tylko znaki. Inni, że w ogóle nie ma przypadków, wszystko jest z góry zaplanowane.  Kolejni, że wszystko co nas otacza może być kontrolowane. A jeszcze inni, że całe nasze życie to totalna mieszanka wszystkiego i niczego od losu. Jedną z teorii, która przygląda się temu tajemniczemu pojęciu – przypadkowi – jest efekt motyla.

Czym jest efekt motyla?

Efekt motyla, choć brzmi mało naukowo, wywodzi się z teorii deterministycznych, a nawet meteorologicznych. Jak zatem teorie o działaniach liniowych w połączeniu z teoriami chaosu, znalazły swoje ujście w społecznym i psychologicznym dyskursie? Otóż przyglądając się aktywności jednostki w bliższym i dalszym otoczeniu, można zauważyć pewną zależność. Jaką? Nie wszystko zawsze dzieje się zgodnie z tym, jak to sobie zaplanowaliśmy. W tych momentach wkrada się do naszego życia los, przypadek, odrobina niepewności i nieprzewidywalności. Jednak w tej teorii nie ma nic przerażającego. Mówi ona o tym, że drobne zmiany mogą prowadzić do nieprzewidywalnych konsekwencji w krótszej lub dłuższej perspektywie czasowej. A skąd ten motyl? Porównuje się go do tego, że trzepot delikatnych skrzydeł w jednym punkcie, może wywołać tajfun w drugim. Przerzućmy to jednak na nieco bardziej bliższe realia.

Spieszyłaś się na autobus, ale nagle przypomniałaś sobie, że zostawiłaś w domu portfel. Wbiegasz po niego, pospiesznie zamykasz drzwi i pędzisz na przystanek. A na przystanku stoi Twoja dobra koleżanka ze szkolnych lat. Jaka pojawia się nam myśl? Gdyby nie bieg po portfel, prawdopodobnie zdążyłabyś na poprzedni autobus i wasze ścieżki minęłyby się na kolejne naście lat, a może i już na zawsze.

Przez całe liceum chciałaś iść na prawo. Jednak podczas jednej ze swoich podróży, spotkałaś ekstremalnie inspirującą dziennikarkę i poczułaś, że to jednak to. Po rozmowie z nią i powrocie do domu, zmieniłaś deklaracje maturalne i poszłaś na dziennikarstwo. Teraz nie wyobrażasz sobie innej ścieżki zawodowej. Gdyby nie wejście do przypadkowej kawiarni, nawet nie pomyślałabyś o tym, żeby jednak posłuchać swojego serca.

A gdyby Twoja babcia odrzuciła starania dziadka, wyjechałaby do innego miasta i tam poznała innego mężczyznę. Nie urodziłaby się Twoja mama. Nie mogłaby więc poznać Twojego ojca. A w efekcie nie byłoby Ciebie i nie byłabyś w stanie przeczytać tekstu o efekcie motyla. Dobrze, że jednak zauroczyła się dziadkiem na tyle,  że możesz być bossier bestie.

Człowiek i może

Tak, to ż jest celowe. Wchodząc minimalnie głębiej w kwestie związane z determinizmem, umiejscowieniem kontroli i rolą przypadku, możemy czuć się trochę zagubione. Czy w takim razie warto planować cokolwiek, skoro coś nagle może się wydarzyć i pokrzyżować nasze plany? Czy coś jest nam przeznaczone? A skoro coś jest przeznaczone, to i tak do nas przyjdzie? A może jak będziemy się bardziej starać to ułatwimy sobie drogę do osiągnięcia czegoś? Aż ciśnie się na usta – nie ma co gdybać. Naprawdę. Smutna informacja jest taka, że nigdy nie poznamy odpowiedzi na te pytania. Możemy czuć się bardziej lub mniej odpowiedzialne za swój los, w zależności od naszych doświadczeń, wierzeń i podejmowanych aktywności. Dobra wiadomość? Im więcej robimy w kierunku osiągnięcia danego celu, tym większa szansa na zrealizowanie go. Przykro nam, manifesting queens, ale trochę działania trzeba od siebie dać.

Jak zatem odnaleźć się w tym świecie chaosu i czuć zwiększoną kontrolę?

Przewiduj i planuj. Miej ten plan B, a może i C. Przykładowo, chcesz dojechać na ważne spotkanie biznesowe, ale chcesz mieć pewność, że dojedziesz na czas. Co możesz zrobić, żeby uniknąć spóźnienia?

01 sprawdzić rozkłady autobusów i tramwajów lub sprawdzić trasę samochodem lub sprawdzić dostępność ubera i go zaplanować

02 przygotować wcześniej strój i wszystko, co musi być zabrane na spotkanie – dokumenty, laptop itd.

03 wyjść lub wyjechać z domu z odpowiednim wyprzedzeniem

04 kontrolować przejazd / rozkład

Teoretycznie drobne czynności, ale faktycznie mogą pomóc nam w realizację celu. Co gdybyśmy pominęły właściwie wszystkie kroki? Będziemy mieć poczucie, że wszystko jest pod górkę – jeśli wyjdziemy z domu bez sprawdzenia rozkładu, może się okazać, że godzina odjazdu autobusu się zmieniła i jedyne co nas spotka, to widok odjeżdżającego pojazdu. Rozwijać można by było to bez końca…

Wniosek? Nawet w chaosie życia codziennego można znaleźć sposób na uporządkowanie go. A każda, nawet najmniejsza decyzja, może doprowadzić nas do sytuacji, których zupełnie byśmy się nie spodziewały…

zdjęcie główne: @strulax